Terugblik Transsiberie Express 2011

Na 25 dagen op pad te zijn geweest, zit de reis er nu helaas op. Wat een trip, wat een beelden en wat een ervaringen! In de lange vlucht terug had ik meer dan genoeg tijd om mijn gedachten op een rij te zetten. Let op: dit wordt een lang verhaal!

De reis

Natuurlijk is 3.5 week te kort om de grote landen Rusland, Mongolie en China te verkennen, maar het heeft in ons korte tijd een schat aan indrukken opgeleverd, die je op geen enkele andere wijze kunt meemaken. Met de Transsiberie Express hebben we 9000 kilometer afgelegd en zijn we vijf tijdzones doorgegaan. Een geweldige ervaring! Het leven in de trein is ons prima bevallen. In totaal (zonder de uitstapjes meegerekend) hebben we ongeveer 8 dagen in de trein gezeten. Met behulp van genoeg muziek, spelletjes, boeken video’s en noodles vloog de tijd voorbij. Je moet deze trip alleen niet maken als je gaat voor de uitzichten vanuit de trein. Die worden helaas in China pas spectaculair. In Rusland zijn het vooral berkenbomen, en in Mongolie woestijn. Toch ben ik wel blij dat we deze afstand met de trein afgelegd hebben, aangezien je zo dwars door de landen heen rijdt en tijdens stops wel in contact komt met de lokale bevolking. Je leert een land namelijk niet kennen als je van stad naar stad vliegt.

Het reizen met Koen is me meer dan prima bevallen! We hebben beiden al veel van de wereld gezien en het is in die zin opvallend dat we nu pas iets samen ondernemen. We blijken veel gemeenschappelijke interesses en ongeveer dezelfde reisstijl te hebben. Bij bezienswaardigheden hebben we ongeveer evenveel tijd nodig en ook het navigeren door de steden lieten we zonder moeite aan elkaar over. Samen eten, spelen, praten, verkennen, ervaren en genieten.

De landen

Alle ieder land waar we geweest zijn heeft zo zijn eigen indruk achtergelaten op mij achtergelaten.

De straten zijn enorm schoon. Het is zelfs lastig om een sigarettenpeuk te vinden. Dat terwijl roken hier echt nog de mode is. In cafés, clubs en zelfs in gedeeltes van restaurants mag gewoon gerookt worden. Nu doet men er ook alles aan om het straatbeeld zo mooi te houden. Veel schoonmakers vegen het vuil bijeen en in St. Petersburg hebben we ze zelfs rond middernacht de lantaarnpalen zien verven, terwijl het niet echt nodig was.

De Russische mensen in de grote steden zoals Moskou en St. Petersburg hebben de uitstraling als zijnde onaardigste mensen die ik ooit ben tegengekomen. Of het ligt aan de mensen zelf of aan het feit dat ze niet van toeristen houden, ligt nog in het midden. Nu zou het feit dat ze niet aan toeristen gewend zijn wel verklaard kunnen worden door het gegeven dat pas vanaf 1991 de grenzen echt zijn open gegaan, en de oudere mensen nog de oude mentaliteit hanteren. Iedereen praat Russisch tegen je, en als je in het Engels aangeeft dat je het niet verstaat, gaat men vrolijk verder in het Russisch, na een keer goed duidelijk gezucht te hebben. Als je het niet verstaat, heb je pech. Zo hadden we bij het ophalen van onze treintickets het geluk dat er een man achter ons stond die er op wees dat we wel vanaf een ander treinstation moesten vertrekken, anders hadden we daar gestaan zonder trein!

Natuurlijk zijn er ook uitzonderingen zoals de moeder in de trein, Anna in de opera, Tamara (de oma bij wie we in Irkoetsk verbleven) en enkele Russische mensen in het hostel in Moskou, die ons voorzien hebben van nuttige informatie en ons op weg geholpen hebben. Opvallend is dat er een blijkbaar heel veel aardige Russen zijn (iedereen waarmee we meer dan 3 zinnen mee hebben uitgewisseld), maar ze zijn heel moeilijk benaderbaar vanwege die uitstraling.

Leuk om mee te maken was dat hoe verder we naar het oosten gingen, hoe aardiger de mensen werden. In Irkoetsk kwamen de mensen ons spontaan hulp aanbieden toen we op de kaart keken. We wisten niet wat we meemaakten! De onaardige uitstraling komt misschien ook wel doordat de mensen hier gewoon niet lachen. Zoals Anna vertelde wat Tamara later bevestigde: het zit niet in de cultuur. En dat is zonde. Pavel voegde eraan toe dat het gebrek aan lachen komt doordat het grootste gedeelte van de Russische bevolking niet gelukkig is, vanwege geld- en baanzekerheid.

Wat dat betreft was het volgens iedere Rus die we gesproken hebben, jong en oud, beter geregeld in de tijd van de Sovjet Unie. De overheid zorgde er wel voor dat je een baan had. Men had werk en brood op de plank en hoefde zicht er dan ook niet meer druk om te maken. Waar we in het westen met een toch wat negatieve ondertoon over de Sovjet Unie leren, blijken de Russen er opvallend positiever over. Naast baanzekerheid waren pensioenen en veiligheid veel beter geregeld. Tamara (80) gaf aan dat het voor haar generatie erg lastig is om aan het nieuwe Rusland te wennen en ze kijkt met weemoed terug naar de dagen voor de val van de muur.

Ook hoe de Russen de tweede wereldoorlog ervaren hebben is anders dan dat wij dat doen. Hitler met zijn fascisten viel Rusland binnen en onder leiding van Stalin (daar krijgt hij dan wel krediet voor) zijn de Duitsers weer verjaagd: gewonnen. Net zoals wij een nationale bevrijdingsdag hebben, bestaat hier een nationale overwinningsdag. Super interessant om geschiedenis met een andere bril op te bekijken!

We hebben ons gelukkig nergens onveilig gevoeld. Nu loopt heel Moskou en St. Petersburg vol met verschillende kleuren bontmutsen, afhankelijk van de functie, met daaronder een ambtenaar. Ziet er tof uit, maar als agenten vervolgens in Lada's ziet stappen verdwijnt het aanzien al snel. Hoe moeten ze nou ooit een boef kunnen bijhouden?  Je moet ook overal door metaaldetectors lopen maar als het apparaat begint te piepen is er geen toezichthoudende agent die er naar kraait. Zeker niet als ze hun vragen in het Engels moeten stellen. Verder bleek uit observatie dat een groot aantal van de agenten vooral indruk probeert te maken op vrouwen met hun uniform.

In Rusland is er een uitstekende telefoon verbinding is. Zelfs diep onder de grond in de keurig verzorgde metro's en un heel Siberie. Daarnaast is er in de meeste cafe's of restaurants een gratis WIFI verbinding aanwezig, wat gedurende de trip goed van pas is gekomen bij het uploaden van verhaaltjes. Daar kan Nederland zeker een voorbeeld aan nemen!

Daarnaast waren we ook over de Russische lekkernijen zeker te spreken! Uiteraard de stroganoff, maar ook de hartig gevulde pannenkoeken en de op Russische grootmoeders bereidde stukken vlees. Over eten gesproken: we hebben in ruim twee weken slechts een handvol mensen met overgewicht gezien. Er zitten inmiddels een aantal McDonalds-ketens in de steden, maar hier houden de mensen nog niet zo van fastfood, volgens Anna. Uiteraard is een mooie vergelijking te maken met een eerder bezocht land waarin die curve net wat anders ligt.

Het betaalgemak laat helaas te wensen over, vanuit ons perspectief. In Nederland kun je bij wijze van maanden vooruit gewapend met slechts een pinpas. Hier zorg je maar dat je Roebels op zak hebt.

We zijn in totaal 13 dagen in Rusland geweest en dat heeft een schat aan indrukken/leermomenten opgeleverd. Rusland is gaaf en ben blij het ervaren te hebben. Echter, het zal nog een aantal jaren duren voordat het echt toegankelijk is voor toeristen vanwege de uitstraling van de lokale bevolking.

Mongolië is een ontzettend arm land en veel mensen leven onder de armoedegrens. Ongeveer 1/3 verdient minder dan 30$ per maand. Dat betekent echter niet dat men ongelukkig is of honger heeft. Door de eeuwenlange cultuur van het met elkaar delen en helpen is Mongolië in sociaal opzicht een enorm rijk land. Personen met redelijke inkomens zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het onderhouden van familieleden. Maar ook diegenen met weinig bezit zijn meer dan bereid dit met een ander te delen. Hierdoor ontstaat een sfeer van samenhorigheid, behulpzaamheid en respect voor elkaar.

De natuur speelt een grote rol in het leven van de Mongolen. Eeuwenlang hebben ze, en sommige doen het nog steeds, als nomaden geleefd. Hierbij is leven in en met de natuur van ongekende importantie. De families die nog in ger's wonen moeten ook niets hebben van de drukte en de smog van de grote steden. Zij reden liever op hun paarden door een enorme verlaten vallei genietend van de natuur en de rust, zoals Otcoo, de vader van het gastgezin in het Terelj park, ons vertelde.

Ik heb de Mongolen ervaren als bijzonder aardig, behulpzaam en altijd in voor een dolletje. Vooral de dag en nacht dat we naar het Terelj park zijn geweest heeft aan die indruk bijgedragen. De kinderen wilden graag met je spelen, het eten was altijd veel meer dan voldoende en we werden onverwachts uitnodigd in de ger van een gastvrije familie. Onder 't genot van thee en een koekje maakten zij ons bekend met de tradities van het land. Otcoo schoof later nog bij ons aan in onze ger voor een biertje en een sigaret. Hij was erg geïnteresseerd in onze verhalen.

Genghis Khaan, de Mongoolse veroveraar die in de 12e en 13e eeuw het Mongoolse rijk bij elkaar sprokkelde is hier, in tegenstelling tot andere grote veroveraars, nog steeds een held. Naast het bloedvergieten was hij namelijk ook verantwoordelijk voor het Mongoolse schrift en het Mongoolse wetsysteem. Het gegeven dat hij in de veroverde gebieden de bevolking gewoon 'hun ding liet doen', zeker qua religie, levert hem nog steeds veel waardering op. Hij is dan ook overal terug te vinden op briefgeld, standbeelden, cafe- en restaurantnamen en zelfs als biermerk. Alle kinderen willen graag Genghis Khaan zijn. Het is mooi om te zien hoe historische helden nog steeds zo geeerd worden. Aan de andere kant vragen we ons wel af wat het betekent voor de ontwikkeling van een land als er in de laatste 700 jaar geen noemenswaardige held geleefd heeft. Een mogelijke verklaring voor de tijdloze verering van deze held ligt misschien in het feit dat hij Mongolië als land groter en belangrijker maakte, terwijl Mongolië lange tijd door Rusland en China gezien is (en misschien nog steeds) als een soort buffer, mocht de ene grootmacht de andere aan willen vallen. Dit heeft uiteraard geen positieve invloed op de eigenwaarde van de Mongolen.

We zijn tijdens de reis in totaal 4 dagen in Mongolië geweest waarvan slechts 2 volledige dagen buiten de trein. Dit is uiteraard veel te kort om er een goed gebasseerde mening over te hebben. Helaas hebben we ook niet veel met locals kunnen spreken over de geschiedenis van het Mongoolse land. Toch heeft het land, waar je toch niet zo snel komt, op basis van die twee dagen een onuitwisbare indruk op me gemaakt door de dingen die we hebben gezien en gedaan. 

Ook het derde land op onze trip was weer totaal anders dan de voorgangers. China heeft me in veel opzichten positief verast. Het land is voor een westerling erg goedkoop om in te verblijven. Een taxi kost zelden meer dan 3 euro. Een stukje kip langs de weg of een flesje water heb je al voor een kwartje. We zijn vaker heerlijk uit eten geweest voor totaal 15 euro.

Ook in China is het straatbeeld erg schoon. Mijn verwachting was een stinkend hutje mutje zoals in Chinatowns in grote westerse steden maar daar bleek gelukkig niets van waar. Zelfs in de kleine hutongs in Beijing zag het er prima uit!

Ik wist wel dat er veel Chinezen waren, maar zo veel?! We hebben ons meerdere malen verbaasd over het grote aantal Chinezen dat overal is. Op pleinen, straten, bezienswaardigheden, in de treinen, op het station. Overal waar je kijkt en gaat staat het bomvol met Chinezen. Dat is ook de reden dat men nog maar een kind mag hebben in China. Je ziet dan ook overal ouders die hun enige kind angstvallig vasthouden en helemaal vertroetelen.

Het Engels van de lokale bevolking is minder dan dat ik er van verwacht had. Personeel van hotels en andere grote openbare gelegenheden in Beijing spreekt prima Engels, maar bij taxichauffeurs, winkelpersoneel en willekeurige mensen op straat moet je maar geluk hebben om er wat Engels uit te krijgen. In Shanghai heeft men nog wat extra bijscholing nodig. Het is dus wel beter dan in Rusland maar ik had verwacht dat iedereen een praatje met je wilde maken om het Engels te oefenen. Daarentegen staan we wel met enorm veel Chinezen op de foto omdat ze, althans zo lijkt het, nog nooit een westerling gezien hebben. Meisjes die hun eigen vriendje wegduwen omdat ze liever met ons op de foto willen. Als je op die manier al iemand blij kunt maken.. Waarom niet?

Wat me tegen is gevallen aan een land dat in aantal opzichten de rest van de wereld voorbijstreeft aan moderniteit, is de censuur die nog steeds door de overheid wordt opgelegd. Google applicaties (zoals mijn blog) en Facebook zijn door het gehele land geblokkeerd. Op scholen, zo hoorden we van Shine en Karen, wordt bijvoorbeeld geleerd dat Mao Zedong voor 10% slechte dingen gedaan heeft, maar dat de rest allemaal goed was en in het belang van China. Ik kan er als Nederlander maar weinig respect en begrip voor opbrengen als bepaalde dingen geblokkeerd worden of de informatiestroom beperkt is. Ik voel me dan in mijn vrijheid beperkt. Natuurlijk leren wij geschiedenis ook vanuit een bepaald perspectief, maar er wordt altijd ook aandacht besteed aan de keerzijde van de medaille en ruimte geboden voor een ander perspectief.

De bezienswaardigheden in China zijn in mijn opinie de meest indrukwekkende deze trip. De Chinese muur, de Verboden Stad, de Bund, de enorme hoeveelheid aan schitterende parken (die vol staan met zingende, dansende of sportende Chinezen) en prachtige tempels. Bijna iedere hoek van de straat leverde weer een schitterend beeld op. Als iemand een van de drie landen zou willen kiezen om naartoe te gaan, zou ik dan ook zeker China adviseren.

We zijn in totaal 8 dagen in China geweest waar we met de trein binnenkwamen vanuit Mongolie en doorreden naar Beijing. Met de nachttrein zijn we een aantal dagen later naar Shanghai gegaan. Ook in China is er veel meer te zien dan dat wij gedaan hebben. Maar ik denk dat we met de reis door het land en deze steden zeker niet het minste gedeelte gezien hebben!

Ik vond het erg leuk om iedere dag een uurtje tussendoor onze belevenissen van die dag op te schrijven. Aangezien er bijna overal WIFI was, was het verhaaltje zo via de telefoon geüpload. Enerzijds leuk om alles te delen met vrienden en familie, anderzijds heb ik nu een schitterend dagboek!

De Transsiberie Express heb ik ervaren als een enorme topreis en ik zou hem dan ook iedereen aanraden!